Köye yanlışsız yürümeye başladıklarında İmam, Yağca denilen tepeliğin sırtındaki büyük çınar ağacını işaret edip bunun Sarı Kız Ağacı olduğunu söyledi. Bu yaşlı bir çınar ağacıydı, vakitle içi çürüyüp boşaldığı halde hâlâ ayaktaydı.
Söylendiği üzere hayatı, dağın zirvesi değil, eğimleri ayakta tutuyordu. Her şeyin büyüyüp serpildiği yer aslında bu eğimlerdi. Tahminen ondan güneş ışığı dik yamaçlara düzlüklerden ve doruklardan daha kızgın vuruyordu. Lakin elbette zirve olmadan eğimler de olmazdı. Eğimleri tanımlayan zirvenin oluşuydu.
Kadı, Sarı Kız Efsanesi’ni değişik vakitlerde farklı yerlerde de duymuştu. Ayrıntılarda ufak farklılıklar olsa da öykü genel sınırlarıyla birebirdi. Hatta sayımında sorun yaşadığı Afşar Köyü’nde yeniden Sarı Kız Ağacı olduğu söylenen misal bir ağacın kısımlarına çaputlar bağlandığını görmüştü. İmamdan onun uyarlamasını dinlemek istediğini söyleyince, İmam sevinçle anlatmaya başladı.

Şimdi Yağca denilen tepeliğin gerisindeki dağlık alanda, beşerler kaya kovuklarında, inlerde oturup mağaralarda yaşarlarken bir koca ninenin yetim ve öksüz bir torunu varmış. Ninenin sarı saçlı, çakır gözlü, bal derili bu torununun bedeni kadar içi de hoş ve temizmiş. Nine torununu çok severmiş.
Torunun da çok sevdiği bir sarı ineği varmış. Eliyle büyüttüğü bu sarı ineğe bütün sevgisini bağlayan kız, ineğin sabah akşam yemini, suyunu kendi eliyle verirmiş. Bir gece tekrar ineğe saman vermek için ahıra girdiğinde kulağına uğultular gelmiş. Çok derinden gelen bu sesleri hiçbir sese benzetememiş, kulak kesilince bu sesin kendisine seslendiğini anlamış.

O ana kadar kaygı nedir bilmeyen ceylan yapılı dağların kızı, birinci sefer bu bilinmeyen ses karşısında irkilmiş. Çabucak ninesine koşmuş. Heyecanını onun sıcak koynunda yatıştırdıktan sonra olanları anlatmış.
Nine-kız bir epey düşünmüşler. Dağ anası mı, orman ejderhası mı, in mi cin mi, haydut mu, yoksa kıza gönül vermiş sevdalı biri mi?

Ya hırlaması, gürlemesi ne oluyordu? Bunu bir türlü çözememişler. Kimselere diyememişler.
Her güzel ve makûs gece üzere o günün de sabahı olmuş. Gündüz gözüyle köşeyi bucağı aramış, taramışlar, in cin yokmuş, kimseciklerin izine rastlayamamışlar. Sonraki gece birebir vakitler gelince kız yerinde duramamış, yeniden samanlığa koşmuş.

Bu sefer ses daha açık gelmiş. Sesle konuşmaya başlamış.
Sarı Kız’ın evlenmeyi reddettiği çoban, oysa birçok vakittir onun meskenini gözlermiş.
O sırada samanlığın önünden geçen çoban, kızın biriyle konuştuğunu işitmiş. Yaklaşmış ve dinlemiş. Bir şey anlamasa da duyduğuna düşman olmuş.
Çok geçmeden köy yerinde dedikodular almış yürümüş, Sarı Kız’a iftira etmeye başlamışlar.
Nine bunun sebebini öğrenmeye çalıştığında, ona Sarı Kız’ın makus yola düştüğünü söylemişler, öteki da bir şey dememişler. Nine günlerce düşünmüş. Torununun köyde yaşayabilmesinin mümkün olmadığı kanaatine varmış. Çok sevdiği torununun başına bir felaket gelebilir diye, yanına aldığı birkaç kazla onu Yağca’daki tepeliğe götürüp orada yalnız başına bırakmış.
Kız, karanlıkların derinliğine ay modülü üzere süzülmüş, onu bir daha ne gören ne duyan olmuş. Yabani hayvanlara yem olduğunu düşünmüşler.

Aradan yıllar geçmiş. Irak memleketlerden köye yolu düşen yolcular, dağda yollarını kaybettiklerinde kayalardan bir uğultu koptuğunu ve kendilerine sarı bir kızın yol gösterdiğini, bir çınar ağacının kovuğunda yaşadığını, eteğine doldurduğu taşları o ağacın etrafına saçarak bir avlu oluşturduğunu, içeriye ondan habersiz kimsenin girip çıkamadığını, kazlarıyla birlikte orada yaşadığını anlatmışlar.
Gel vakit git vakit dağda, yolda darda kalan herkes tıpkı öyküyü anlatmaya başlamış.

Bu öyküler kulağına çalınan nine, bunun Sarı Kız olabileceğini düşünmüş. Doruğun yolunu tutup güçbela Yağca’ya tırmanmış, tepeliğe varınca etrafı duvarlarla çevrili, içinde kazların bulunduğu bir alanla karşılaşmış. Torununu bugün Sarı Kız Ağacı diye anılan yerde bulmuş. Sarı Kız ninesini gördüğüne sevinmiş. Ona hürmet gösterip hürmet etmiş.

Dili damağı kuruyan ninesi içmek için ondan su istemiş. Sarı Kız elindeki su dolu kabı ninesine uzatmış. Ninesi suyun tuzlu olduğunu söyleyince, Sarı Kız aceleden ezkaza suyu denizden aldığını söylemiş ve testisini vadilere gerçek tekrar uzatmış. Yeni doldurduğu su dolu kabı tekrar ninesine vermiş.
Ninesi buz üzere tatlı suyu tadınca torununun erdiğini anlamış. O sırada kara bir bulut gökyüzünü kaplamış ve Sarı Kız ortadan kaybolmuş.
Ninesi torununun erdiğine, sırrının açığa çıkmaması için kaybolduğuna kanaat getirmiş.
Torununa iftira edildiğini anlamış ve köylülere beddua etmeye başlamış.
O günden sonra o köyde yaşayan kimse kalmamış, konutları tarumar olmuş, yurtları yerle yeksan.
Sarı Kız’ın ninesi hüzünle zirvelerde dolaşırken, bugünkü köy mezarlığının bulunduğu yerde ölmüş. Yöre halkı, Sarı Kız’ın ninesine dağın yassı taşlarını üst üste koyarak mezar yapmışlar.
Sonra beşerler ölülerini şefaat olur umuduyla onların mezarlarının yanlarına gömmeye başlamışlar. Bugünkü köy mezarlığı işte bu türlü oluşmuş.

Halifeler Köyü (Sayfa 136-140)