Ekonomi idaresinin Kur Muhafazalı Mevduatın (KKM) tasfiyesi tarafındaki direktifleri sonrası bankaların klasik TL mevduat üzerinden kaynak toplama yarışı kızışırken, giderek artan rekabette müşteri bazında verilen yıllık kolay faiz oranı rekor seviyelere ulaştı.

Dünya Gazetesi muharriri Naki Bakır, ‘Mevduata %70 faiz veren banka merak ediliyor’ başlığıyla yazdığı yazıda şu tabirlere yer verdi:
“Bankaların ilan ettiği tabela faizlerine nazaran yıllık faiz oranı kesim ortalamasında bilhassa bir aydan uzun ve altı aya kadar olan vadelerde yüzde 50’yi geçerken, Merkez Bankası bilgileri, müşteri bazında birebir vadelere fiilen yüzde 70’e kadar faiz veren bankalar olduğunu ortaya koydu. Merkez Bankası’nın haftalık bazda “sektör ortalaması” akım bilgi olarak açıkladığı oranlara nazaran bankalar klasik TL mevduata uyguladıkları faizleri son aylarda ayda dramatik biçimde yükseltti.Ağustosta yüzde 25,06 olan bir aya kadar vadeli TL mevduatın bölüm ortalamasında yıllık kolay faizi, 29 Aralık prestijiyle yüzde 43,68’e yükselirken, tıpkı devirde üç aya kadar vadelinin faizi yüzde 30,76’dan yüzde 52,5’e, altı aya kadar vadelinin yüzde 23,82’den yüzde 51,67’ye, bir yıla kadar vadelinin yüzde 20,13’ten yüzde 42,29’a, bir yıl ve daha uzun vade ile açılan TL mevduatların yıllık kolay faizi de yüzde 19,80’den yüzde 37,76’ya yükseldi.

ARTI PUAN TEZGAH ALI’ İLE YÜZDE 70

Ancak bu oranlar kesimdeki mevduat bankalarının ilgili vadelere uyguladığı tabela faizlerinin ortalamasını veriyor. Merkez Bankası’nın en son Kasım 2023 prestijiyle derleyip açıkladığı “Bankalarca Mevduatlara Fiilen Uygulanan Azami Faiz Oranları” verisi ise çarpıcı bir tablo ortaya koyuyor.

Buna nazaran kasım ayı içinde TL mevduata müşteri bazında bir aya kadar vadede yüzde 55, bir aydan uzun 3 aydan kısa vadede yüzde 70, üç aydan uzun 6 aydan kısa vadede yüzde 67, altı aydan uzun ve bir yıla kadar vadelerde yüzde 61, bir yıl ve daha uzun vadelerde yüzde 57 faiz veren bankalar oldu. Merkez Bankası kelam konusu faiz oranlarını hangi bankaların uyguladığını ise ilgili mevzuat gereği açıklamıyor. Bankaların kamuya açık mecralarda ilan ettiği tabela faizlerinin çok üzerindeki bu oranlar, “artı puan tezgâh altı” olarak isimlendiriliyor.

Merkez Bankası, mevduatlara fiilen uygulanan azami faiz oranları yardımıyla mevduat bankalarının mevduat faizlerini vade ve para ünitesi bazında izleyerek ekonomik karar alıcılar ve öteki bilgi kullanıcıları için milletlerarası standartlarda karşılaştırılabilir, sağlam, kaliteli istatistiklerin üretilmesini amaçlıyor.

Merkez Bankası’nın “Fiilen Uygulanan Azami Faiz Oranı” verisi, mevduat bankalarının mevduat cinsleri ve vadeler prestijiyle uyguladığı genel faiz oranını değil, ilgili ay içinde müşteri bazında uygulamış olduğu en yüksek faiz oranlarını gösteriyor.

Fiilen uygulanan azami faiz oranları, Merkez Bankası tarafından Türk Lirası, ABD Doları ve Euro cinsinden yayımlanıyor. Kelam konusu datalarda; bankamüşteri münasebeti içinde, banka tarafından her bir mevduatın çeşidi ve vade dilimine nazaran fiilen uygulanan en yüksek kolay yıllık faiz oranı temel alınıyor.

İzlenen faiz oranları, Türk parası ve yabancı para mevduat, “Tasarruf Mevduatı”, “Resmi Kuruluşlar Mevduatı”, “Ticari Kuruluşlar Mevduatı”, “Bankalar Mevduatı”, “Diğer Kuruluşlar Mevduatı” hesaplarına ilişkin bulunuyor.

Mevduatlara fiilen uygulanan aylık azami faiz oranlarının derlenmesinde kullanılan istatistik kavram ve tanımlar, Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) “Parasal ve Finansal İstatistikler El Kitabı-2000 (MFSM 2000)”de yer alan kurallara dayanıyor.

Bu el kitabında IMF kelam konusu faizlerin piyasa faizlerini yansıtan efektif faiz oranı olmasını tavsiye ederken, ülkeleri raporlama, örnek şablonlar, faizlerin bileşiklendirilmesi, ağırlıklandırılması ve öteki hesaplamalar konusunda hür bırakıyor. Fiilen uygulanan azami faiz oranı raporlamaları Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) regülasyonları ve AB üyesi ülkelerde uygulanan Avrupa Hesaplar Sistemi (European System of Accounts, ESA2010) faiz oranları raporlama kapsamına yakınsıyor.

Yüzde 70 yıllık kolay faiz ile açılan üç ay vadeli mevduatın, vade sonundaki brüt getirisi yüzde 17,5 seviyesinde bulunuyor. Yüzde 5 olan stopaj düştükten sonra üç ay vadedeki net getirisi ise yüzde 16,625 ediyor. Buna nazaran 1 milyon TL ile açılan bir hesabın vade sonunda net getirisi 166 bin 250 lira.

Üç aylık devirlerde getirisi, hiç dokunulmadan ana paraya eklenerek tıpkı faiz oranıyla üç defa daha çevrildiği varsayıldığında kelam konusu mevduat hesabının yıllık bileşik getirisi yüzde 85’e ulaşıyor. 1 milyon TL ile açılıp, vade bitimlerinde net faiz getirisi üstüne eklenerek bu oranla çevrilen bir birikim, bir yılın sonunda 1 milyon 850 bin liraya yükseliyor.

Bunu aya böldüğümüzde ortalama 70 bin 832 liraya denk geliyor. 2024 yılı TÜFE bazında enflasyon gayesinin yüzde 33 olduğu dikkate alındığında, kelam konusu faiz oranıyla çevrilen mevduatın muhtemel yıllık bileşik faizi “reel” bazda epeyce yüksek bir getiriyi söz ediyor.”