Borusan’ın üretim tesisini taşıma kararı akıllarda soru işareti oluşturdu. BirGün müellifi Ozan Gündoğdu Borusan’ın aldığı kararla ilgili Borusan niçin gidiyor? Başlıklı yazı kaleme aldı.

Gündoğdu’nun yazısının tamamı şu halde:

“Borusan’ın kararı ‘yeşil dönüşüm’ konusunda Türkiye iktisadına bir ikaz niteliğinde.

Piyasalar, aralık ayının başında kendini hissettiren yabancı sermaye girişiyle optimist bir rüzgar yakaladı. 1-8 Aralık haftasında, pay senedi piyasasına 562 milyon dolar, tahvil piyasasına ise 891 milyon dolar olmak üzere toplamda yaklaşık 1,5 milyar dolarlık sermaye girişi yaşandı. Lakin tam bu haberin tesiri yayılıyordu ki, bu sefer Borusan’dan Kamuyu Aydınlatma Platformu’na yapılan bir “özel durum bildirimi” gündeme düştü. Şirketin 18 Aralık’ta yayımladığı bildirime nazaran Borusan Holding, Gemlik Büyük Çaplı Boru Üretim Tesisi’ni ABD’ye taşıma kararı aldı. Taşınamayan makine ve teçhizat ile fabrikaya ilişkin taşınmazların da satılacağını duyurdu. Bildirime nazaran şirket, nisan ayında ABD’de Berg Pipe isminde bir şirketi satın almış, Gemlik’teki operasyonlarını da bu şirket üzerinden ABD’ye taşıyacakmış. Özetle, Borusan Gemlik’teki fabrikayı söküp ABD’ye taşıyor. Geriye ne kalırsa da satıyor. Borusan’ın bu proje için ABD’de 150 milyon dolarlık yatırım yaptığı da basına yansıyan haberlerden…

Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarından birinden bahsediyoruz. Borusan Holding’in tamamı değil, holdinge ilişkin şirketlerden sırf biri olan Borusan Mannesman Boru Sanayi ve Ticaret AŞ, üretimden satışlara nazaran Türkiye’nin en büyük 57’nci ihracata nazaran Türkiye’nin en büyük 30’uncu sanayi kuruluşu. 2022 ihracatı 504 milyon dolar.

Peki neden? İhracatçıya verilen onca dayanağa, endüstriye verilen onca teşviğe karşın Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarından biri neden Türkiye’den gidiyor? Bu soruya, her şeyin kapalı kapılar gerisinde döndüğü bu türlü bir tertipte layıkıyla yanıt verebilmek sıkıntı fakat şirketin KAP’a yaptığı bildirim üzerinden sonuç çıkarmak mümkün. Bildirimde deniyor ki;

“(…) Büyük çaplı borularda Türkiye ve yakın coğrafyalardaki arz fazlası, yurt dışı pazarlarda giderek güçlenen korumacılık siyasetleri ve tekrar yakın/orta vadede yürürlüğe girebilecek hudutta karbon vergisi üzere düzenlemelerin milletlerarası rekabeti daha da kısıtlayıcı hale getireceğine dair beklentiler sebebiyle (…) ”

Konuya yabancı olanlar için bu münasebetler tatmin edici olmayabilir. Ama şirketin açıklamasındaki ayrıntılar, Türkiye’nin geleceğine ait fikir verecek nitelikte. Bu ayrıntıları anlamak için 7 ay kadar geriye gitmekte yarar var.

SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI

Tarih 16 Mayıs 2023… Türkiye iki turlu seçimin birinci cinsini geride bırakmış ve tümüyle ikinci çeşide odaklanmış durumda. O gün “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” isimli düzenlemeyi de içeren tüzük, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlandı. Kısa ismiyle SKDM denilen bu düzenlemeye nazaran AB ülkeleri, ithal edecekleri eserlerin içerdiği karbon emisyonuna bakacak, emisyon kıymetlerine nazaran eserden ek vergi alınacak. Böylelikle karbon emisyon oranı düşük olan eserler AB pazarına daha ucuz, emisyon oranı yüksek eserler daha değerli girecek. Haliyle karbon emisyon oranını düşürmeyen işletmeler AB pazarından elenecekler. Pekala ne vakitten itibaren başlayacak bu karbon vergisi düzenlemesi? 1 Ocak 2026’dan itibaren. O mühlete kadar şirketler şayet AB pazarına girmek istiyorlarsa dönüşümlerini tamamlamak ve ülkeler de karbon emisyon ölçüm sistemlerini kurmak zorunda.

Türkiye kamuoyu 16 Mayıs’ta yürürlüğe giren SKDM düzenlemesinin değerini seçim gündemi nedeniyle farkına varamadı. Beğenilen, seçim olmasa da ülke kamuoyu dünyaya gözlerini kapamış durumda. Ancak mevzunun değerini datalar ortaya koyuyor. Türkiye, toplam ihracatının yüzde 40’ını AB ülkelerine gerçekleştiriyor. 2022 yılında Türkiye’den AB’ye ihraç edilen mal ve hizmetlerin toplam büyüklüğü 103 milyar dolar. Şayet karbon emisyon oranı düşürülemezse ve Türkiye’nin rakibi durumdaki ülkeler bu alanda daha yüksek performans gösterirse, Türkiye’nin bu dev pazarda tutunabilme talihi yok. Zati dış açık üzere kronik bir sorun nedeniyle krizlere sürüklenen Türkiye ihracatının bu biçimde darbe yeme mümkünlüğü bile tüyler ürpertici.

O halde iki yol var. Birincisi “yeşil dönüşüm” denilen bu süreci tamamlamak ismine gaza basmak ya da AB pazarının yerine yeni pazarlar aramak. Türkiye’nin yolu, ikinciye daha yakın. Çünkü, kömürlü termik santrallara teşvik verilmeye devam ediliyor. Dönüşüm için gereken vizyon esnaf irisi KOBİ sahiplerinde yok. Vizyon olsa finansman kâfi değil. Organize Sanayi Bölgeleri’nde atölye ölçeğindeki üretimlerde yeşil dönüşümün hayalini kuran bile yok.

YEŞİL DÖNÜŞÜMÜN MAKSADI ÇELİK

İşte bu çerçevede, çelik bölümü, “Avrupa Yeşil Mutabakatı”nın amaç aldığı bölümlerin başında geliyor. Çeliği hangi güçle ürettiğiniz, çeliği üretirken yenilenebilir güçten mi yoksa kömürlü termik santrallarden mi faydalanıp faydalanmadığınız, ithal girdileri nereden temin ettiğiniz, temin ederken ne kadar petrol tükettiğiniz, yalnızca şirketinizin değil, tedarikçilerinizin bu dönüşümü ne oranda başardığı ve çok daha fazlası yeşil dönüşümde değer arz ediyor. Yani, yalnızca şirketin elinden geleni yapması yetmiyor, tedarikçilerin ve güç siyasetinin da dönüşmesi elzem. Hasebiyle ülke çapında bir politik tavra muhtaçlık var. Lakin mevzuyu yakından takip eden çabucak hemen tüm uzmanlar, Türkiye’nin yeşil dönüşümde son derece yavaş kaldığını söylüyor. Ve bu yavaşlık en çok çelik dalını tehdit ediyor.

Çelik deyip geçmemek gerekir. Dünya’da hem nitelik olarak hem de coğrafik olarak değişen üretim yapısının sembol kesiminden bahsediyoruz. Dalın pek çok eseri için muhtaçlık duyduğu teknoloji 20’nci yüzyıl standartlarında. Avrupa, çelik üzere üretimi için 20’nci yüzyıl teknolojileri gerektiren eserleri, Türkiye üzere düşük teknolojili sanayi ülkelerinden ithal etmeyi tercih ediyor. Üstelik etraf düzenlemeleri de Türkiye’de çok daha uygun. Asbestli gemiler, tershanelerde sökülebiliyor, çeliği eritecek kömür madenlerine teşvik verilmeye devam ediliyor. AB ise bunları yapmak yerine, çeliği ithal etmeyi tercih ediyor. Böylelikle AB, çelik talebiyle Türkiye’deki bölümü daima büyütüyor. Türkiye’nin çelik ihracatında AB’nin hissesi 2010-2016 ortasında yüzde 16’yken, 2017-2020 ortasında bu oran yüzde 25’e yükseliyor. Pandemide çelik dalı daha da büyüyor ve çelik ihracatında AB’nin hissesi yüzde 40’a dayanıyor. Böylelikle AB, çelik dalı için giderek daha büyük bir kıymet arz ediyor.

İşte Borusan diyor ki, son 10 yıldır Avrupa, çelik üretimini Türkiye üzere ülkelere bıraktı ve bu ülkelerde çelik arz fazlası oluştu. Dal plansızca büyüdü ve artık geleceği öngörmek çok sıkıntı. Çünkü, birebir Avrupa 1 Ocak 2026’dan itibaren hudutta karbon vergisi uygulamaya başlayacak. Lakin Türkiye’nin sistemi karbon emisyon oranlarını düşürme konusunda başarılı değil. Üstelik, Türkiye’nin takip ettiği planlı bir karbonsuzlaşma patikası da yok.

Borusan muhakkak ki, “yol yakınken yol alayım” demiş. Bu haliyle Borusan’ın Gemlik Tesisleri’nin ABD’ye taşınması, yeşil dönüşüm konusunda Türkiye iktisadına bir ihtar niteliğinde. Lakin ne bu ikaza kulak asacak bir iktidar ne de bu uyarıyı önemseyecek bir kamuoyu var. İktidar cephesinden gelen birinci yansılar ise “giderlerse gitsinler” çizgisinde…”

patronlardunyasi.com