Anayasa Mahkemesi (AYM), “kişilik haklarını ihlal ettiği” argümanıyla internet ortamında yapılan yayın içeriğinin çıkarılması yahut erişimin engellenmesini düzenleyen 5651 sayılı Kanun’un 9. hususunun iptaline karar verdi. Bu düzenlemeyle internet ortamındaki bir içeriğin “süresiz olarak” engellendiğine işaret edilen kararda, “Bu tarafıyla kurallar tabir ve basın özgürlüklerine ağır bir müdahale teşkil etmektedir” denildi.
Mahkeme, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan birtakım kabahatlerin işlendiği kuşkusu halinde Bilgi Teknolojileri ve İrtibat Kurumu’na (BTK) resen içeriğin çıkarılmasına ve erişimin engellenmesi yetkisi verilmesini de Anayasa’ya alışılmamış buldu.
TBMM’de 2014 ve 2020 yıllarında kabul edilen düzenlemeyle 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Hatalarla Uğraş Edilmesi Hakkında Kanun’da birtakım değişiklikler yapılmıştı. Bu değişikliklerden biri de “içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi” başlıklı 9. hususuydu.
Bu bahiste Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Tavşanlı Sulh Ceza Hakimliğinin müracaatlarını birleştiren AYM, yaptığı kıymetlendirme sonucunda da internet ortamında yapılan yayın içeriğinin kişilik haklarını ihlal ettiği argümanıyla içeriğin çıkarılması yahut erişimin engellenmesini düzenleyen 5651 sayılı Kanun’un 9. unsurunu Anayasa’ya alışılmamış buldu. Kelam konusu hususun iptal kararı, 9 ay sonra yürürlüğe girecek. Mahkeme, tekrar bu unsurun başka fıkralarındaki “içeriğin çıkarılması yahut erişimin engellenmesi” ile “içerik, yer ve erişim sağlayıcıların sorumluları” ibarelerini de iptal etti.
Söz konusu unsurun iptal edilen kanunun 1. ve 3. Fıkrası şu düzenlemeyi getiriyordu:
“İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini tez eden gerçek ve hukuksal bireyler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak ikaz metodu ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği üzere direkt sulh ceza yargıcına başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir. İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talepleri doğrultusunda hâkim bu hususta belirtilen kapsamda içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilir.”
İNTERNET HABERCİLİĞİ VURGUSU
Kararda, dava konusu kuralların, internet ortamında yapılan yayınların içeriğinin yayından çıkarılabilmesine ve/veya bu yayınlara erişimin engellenmesine imkân tanımak suretiyle söz özgürlüğünü ve bu yayının internet haberciliği kapsamındaki bir yayın da olabileceği gözetildiğinde basın özgürlüğünü sınırladığına işaret edildi.
Anayasa’nın 13. hususu yeterince bu türlü bir sınırlamanın kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama sebeplerine, demokratik toplum tertibinin gereklerine ve ölçülülük unsuruna uygun olması gerektiği tabir edilen kararda, AYM’nin bu hususa ait daha evvel verdiği “Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve Diğerleri” kararına atıf yapıldı. Bu kararda Üniversal, Sözcü, Cumhuriyet ve BirGün gazetelerinin birtakım haberlerine erişimin engellenmesi nedeniyle hak ihlali kararı verilmiş ve “yapısal sorun” tespitinde bulunulmuştu. AYM, ihlalin kelam konusu 9. unsurdan kaynaklandığını belirterek TBMM’den yapısal sorunun tahlilini istemişti.
AYM’nin bugün Resmi Gazete’de 9. hususa ait verdiği iptal kararının münasebetinde, 9. unsurun uygulanması bağlamında sulh ceza hâkimliklerinin çelişmeli bir yargılama yerine getirmeden, gecikilmeksizin ve süratlice bertaraf edilme muhtaçlığını ortaya koyamadan sonuca vardıklarının anlaşıldığı ve çatışan haklar ortasında adil bir istikrar nezaretinin sağlanmasına ait bir yaklaşımın tespit edilemediği vurgulandı.
Ayrıca gerekçeli kararların somut olayların kurallarından bağımsız ve genel tabirler içerdiği belirtilen kararda, bu münasebetlerde olaylara mevzu yayınların kişilik haklarını apaçık bir formda ihlal etmiş olduğu tespitinin nasıl yapıldığının anlaşılamadığı kaydedildi. Kararda, “Benzer durumun sulh ceza hâkimliği kararlarına itiraz edilmesi üzerine verilen kararlarda da yer aldığı söz edilmiştir. Bu çerçevede 9. hususun kapsamı ve sonlarının belli olmamasının yargı makamlarına geniş bir takdir alanı yarattığı ve Anayasa Mahkemesine yapılan müracaatlara ait somut olaylara bakıldığında 9. husus kapsamında verilen kararlara karşı itirazlardan sonuç almanın sıkıntı olduğunun görüldüğü değerlendirilmiştir” değerlendirmesi yer aldı.
Öte yandan dava konusu kuralların kişilik haklarına yapılan akınlara karşı internet içeriğinin sınırlanmasına yönelik kademeli bir müdahale yolu sunmadığı da vurgulandı. Kararda erişim pürüzünün o içeriğin muhakkak bir ülke hudutları içinden ulaşılmasına “süresiz olarak mahzur olduğu” vurgulandı.
BTK LİDERİ’NİN YETKİSİNE TIRPAN
Bu kanunla BTK Lideri’ne Türk Ceza Kanunu’nda yer alan belirli kabahatlerle ilgili “yeterli kuşku sebebi” bulunması halinde resen içeriğin çıkarılmasına yahut erişimin engellenmesine karar verme yetkisi tanınmıştı. Bu cürümler, intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu, sıhhat için tehlikeli husus temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar, yasadışı bahis ve Atatürk aleyhine işlenen hareketlerdi.
İdarî önlem olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde, BTK Lideri tarafından ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına para cezası veriliyordu. Bu cezadan 24 saat içinde erişim sağlayıcı tarafından kararın yerine getirilmemesi halinde Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebiliyordu.
AYM, işte BTK Lideri’ne bu hatalarda resen içerik çıkarma kararı vermesi ve kararı yerine getirmeyen “ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına” yaptırım uygulamasına ait düzenlemeleri Anayasa’ya ters bularak iptaline karar verdi.
Kararın münasebeti ne?
Kararın münasebetinde “Ceza kanunlarında hata olarak düzenlenen aksiyonların işlendiğinin şimdi mutlaklaşmış bir mahkeme kararıyla tespit edilmeden, idari bir makamın yapacağı cürüm tespitine bağlı olarak kesin bir önlem mahiyetinde olan içeriğin çıkarılması kararı verilmesinin ve bu kararın icra edilmemesi durumunda idari para cezası uygulanmasının masumiyet karinesini ihlal ettiği değerlendirilmiştir” denildi.
2022 YILINDA 712 BİN SİTE YASAKLANDI
Türkiye’de internete sansür sorunu, Tabir Özgürlüğü Derneği’nin raporlarına da yansımıştı. Prof. Dr. Yaman Akdeniz’in kurucusu olduğu Tabir Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb raporuna nazaran, 2018 yılı sonu prestijiyle Türkiye’den toplam 347 bin 445 alan ismi erişime engellendi. 2019 sonu prestijiyle ise bu sayı 408 bin 494’e yükseldi. 2020’de 467 bin 11 alan ismi erişime engellenirken 2021 sonu prestijiyle bu sayının 574 bin 798’e çıktığı tespit edildi. Geçen yıl ise Türkiye’de toplam 712 bin 558 web sitesi ve alan ismine 814 farklı kurum ve hâkimlikler tarafından verilen toplam 616 bin 239 farklı kararla erişim manisi getirildi.
Raporda, “Dahası, tespit edildiği kadarıyla 2022 sonu prestijiyle 150 bin URL adresine, 9 bin 800 Twitter hesabına, 55 bin 500 tweete, 16 bin 585 YouTube görüntüsüne, 12 bin Facebook içeriğine ve 11 bin 150 Instagram içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve öbür kararlara istinaden erişim engellendiği tespit edilmiştir” bilgisi verildi.
Başta RTÜK olmak üzere kurumların talebiyle Türkiye’de DW Türkçe, Amerika’nın Sesi, OdaTV, Independent Türkçe, Mezopotamya Ajansı ve JinNews’in internet sitelerine erişim manisi getirildi. 14 Mayıs seçimleri öncesinde ise Ekşi Kelamlık internet sitesi erişime kapatılmıştı.
patronlardunyasi.com
