Ali Kemal ERDEM

Pençe Kilit Operasyonu kapsamında geçtiğimiz günlerde PKK ataklarında şehit düşen 12 askerin cenaze merasimlerinde dikkat çeken noktalardan biri de ekseriyetle dar gelirli ailelere mensup olmalarıydı.

Kiminin ailelerinin yaşadığı konutların imkansızlıktan kaynaklı olarak gereğince bakımlı olmaması görenleri hüzünlendirdi buna dair yorumlar yapıldı.

Aslında bu durum geçmişte de pek farklı değildi.

Osmanlı’nın son periyotlarında söylenen “Zenginimiz bedel verir, askerimiz fakirdendir” kelamı lisanlardan lisana bugüne kadar gelmiştir.

Peki askerler ortasındaki bu durum ordudaki subay takımları ortasında nasıl? Subaylar, emirlerindeki askerlere nazaran daha varlıklı ailelerden mi geliyor?

KIŞLALI’NIN ÇALIŞMASINDA SUBAY ÖĞRENCİLERİN YARISINA YAKINI MEMUR ÇOCUĞUYDU

Bu mevzuda kıymetli bilgiler veren iki çalışmadan biri 1999 yılında suikast sonucu ömrünü yitiren akademisyen gazeteci Ahmet Taner Kışlalı’nın 1971 yılında yayınlanan “Türk Ordusu Toplumsal Kökeni Üzerinde Bir Araştırma” isimli çalışması ile gazeteci Mehmet Ali Birand’ın 1986 yılında Milliyet Yayınları’ndan çıkan “Emret Komutanım” isimli kitabı.

Kışlalı’nın 1971 yılındaki çalışması Harp Akademisi’nde okuyan subay adayı öğrencilerle yapılan bir anketi içeriyordu. Askerliğin toplum içinde hala çok tanınan bir meslek kabul edildiği günlerde yapılan bu ankete nazaran öğrencilerin baba meslekleri şu halde sıralandı:

Subay – astsubay: 11,7
Memur: 34,7
Tüccar – sanayici- müteahhit: 7,9
Emekçi: 5
Küçük esnaf- sanatkar: 13,3
Çiftçi: 14,2
Gelir sahibi hür meslek: 12,9

1971’DE BİLE TÜCCAR-SANAYİCİ-MÜTEAHHİT ÇOCUKLARI YALNIZCA %7.39’DU
Mevzuyu PD için kıymetlendiren akademik çalışmalar da yapan fakat hala faal vazifede olduğu için ismini veremediğimiz bir Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) mensubu şu tespitte bulundu:
“Burada subay ve memur kısımlarını ‘bürokrat’ başlığı altında birleştirdiğimizde, ortaya çıkan oran % 46.39’dur. Demek ki günümüzde Türk Ordusunun subay takımlarının yarıya yakınının bürokrat kökenli olduğunu söyleyebiliriz. Üst gelir kümesinde bulunması mümkünlüğü başkalarına nazaran daha yüksek olan ‘tüccar – endüstrici – müteahhit’ kökenlilerin oranı ise yalnızca % 7.39;dur. Bu birinci sayılar, subayların daha çok orta ve dar gelirli ailelerden geldiği varsayımını doğrulamaktadır.”

BİRAND’IN ÇALIŞMASINA NAZARAN BİRÇOK ESNAF VE MEMUR ÇOCUĞU
Gazeteci Mehmet Ali Birand’ın 1981-1986 ortasındaki beş yılın ortalamasına nazaran yer verdiği 1986 tarihli kitabında da durumun Kışlalı’nın 1971’deki araştırmasına nazaran değişmediği görüldü. Araştırmadaki bilgilere nazaran subay öğrencilerinin ailelerinin meslek durumları şöyleydi:

Serbest meslek (genelde esnaf): % 30-40 arası
Devlet memuru (faal-emekli): % 20-30 »
İşçi-Çiftçi: % 15-20
Subay-Astsubay kökenli (faal-emekli) % 8-11
Avukat-Doktor % 2-4

“TÜRK SUBAYI ARİSTOKRAT AİLELERDEN GELMİYOR”
Subay adayı öğrencilerle ilgili yapılan bir öteki çalışmaya dair bilgi de Cumhuriyet’in 100. Yılında Türk Ordusu ve Ulusal Savunma isimli kitabı bu yıl içerisinde Vakıfbank Kültür Yayınları’ndan çıkan Emekli Öğretmen Kıdemli Albay olan, hala akademisyen kimliği ile 29 Mayıs Üniversitesi ile Ulusal Savunma Üniversitesi’nde dersler veren tarihçi Dr.Öğretim Üyesi Zekeriya Türkmen’e ilişkin.

Türkmen’in editörlüğünde hazırlanan kitapta, çağdaş manada subaylık mesleğinin doğduğu 18’inci yüzyılın sonlarından itibaren Prusya, Fransa üzere ülkelerde aristokrat yani asil ailelerden gelenlerin çocukları bu takımları önemli halde doldurduğu, aristokrasiden gelenlerle ile halk içinden gelen subaylar ortasında bir güç çabasının yaşandığı söz edilmektedir.

Türkmen, Türkiye’de ise Avrupa gibisi bir aristokrasinin bulunmaması nedeniyle bu türlü bir sorun yaşanmadığını kaydederek, “Her devirde subay, alt ve orta gelir katmanına mensup çiftçi, emekçi ve memur çocuklarıdır. Mesela 1989 yılına ilişkin bir istatistikte askeri lise öğrencilerinin baba meslekleri şu biçimdedir. Asker çocukları yüzde 6 (subay çocuğu yüzde 1, astsubay çocuğu yüzde 5), memur/emekli memur yüzde 32, işçi/emekli emekçi yüzde 29, esnaf yüzde 4,5, çiftçi yüzde 6 ve özgür meslek yüzde 13 oranındadır. Üst gelir kümesinden hiçbir ailenin çocuğu yoktur. Osmanlı devri ve Cumhuriyetin daha erken periyotlarında de misal bir görüntü görülmektedir” dedi.

PAŞAZADE ÇOCUKLARI İÇİN ÖZEL SINIFLAR OLUŞTURULDU

Konuyla ilgili olarak Türkmen’i aradık.

PD’ye konuşan Türkmen, kelamlarına evvel “Türk subayı, aristokrat değil halkın içinden çıkmış Türk çocuğudur” diyerek bunun nedenlerini anlatmaya başladı.

Türkmen, Türk subaylarının orta ve dar gelirli ailelerin çocukları olmasının dünden bugüne değişmediğini hatta Osmanlı periyodundan beri durumun tıpkı formda olup yakın geçmişten pek de farklı olmadığını belirterek, şöyle konuştu:
“Sultan II. Mahmut, çağdaş orduyu kurduğunda diyor ki hanedana yakın ailelerin ve paşazadelerin çocukları da Harbiye Mektebine alınsın. Hatta Sultan Abdülmecit, Abdülaziz ve II. Abdülhamit dönemlerinde hanedan mensubu çoçuklar ile paşazade çocukları için Askeri İdadiler ve Harbiyede özel sınıflar oluşturulur. Tıpkı Avrupa’da aristokrat çocukların subay olması üzere. Onlara ayrıcalık tanınır. Okurken rütbe alırlar, mezun olunca direkt yüzbaşı olurlar. Halktan gelen çocuklara nazaran daha eğitimli oldukları için daha erken terfi edilebiliyorlardı.”

CUMHURİYET’İN BİRİNCİ YILLARINDAKİ EFOR SONUÇ VERMEDİ
Dr.Türkmen, cumhuriyetin birinci yıllarında da önde gelen devlet adamlarının çocuklarının da Harbiye’ye verilerek herkesin bu okullarda bir ortaya gelmesinin amaçlandığını fakat ilerleyen süreçlerde mesleğin sıkıntı kaidelerinden, fedakarlık gerektirmesi ve özlük haklarının pek güzel olmaması, maaşların bilhassa düşük olması nedeniyle daha çok fakir ve orta gelirli ailelerin çocuklarının seçtiği bir mesleğe dönüştüğünü bu durumun bugüne kadar da sürdüğünü belirtti.

ÇEKİRDEK AİLEDE ÇOCUK SAYISININ AZ OLMASI DA TEHLİKELİ DİYE SUBAYLIĞA ARA KOYUYOR
Bahisle ilgili sorumuzu yanıtlayan fakat vazifede olması nedeniyle ismini veremediğimiz TSK mensubu da Türkmen’in kitabında yer alan 1989 yılına ilişkin datalarla günümüzdeki durum ortasında bir değişimin olmadığını belirterek şöyle konuştu:

“Aynı durum devam ediyor. Günümüzde de alt-orta gelir kümesi yüklü. Zati doğum oranının düşmesi yani çekirdek ailede çocuk sayısının az olması ve subaylığın tehlikeli bir meslek olarak görülmesi subayların toplumsal kökeninde bir değişiklik beklentisini boşa düşürüyor”

“ÜST GELİR KÜMESİNİN SUBAYLIĞI SEÇMESİNİ SAĞLAYACAK BİR NEDEN YOK”
Kişi başı gelirin artmasının da benzeri bir tesir yaptığını kaydeden TSK mensubu, “Bugünlerde krizde olduğumuz için bu mevzu pek anlaşılmıyor fakat 1990’larda 2-3 bin dolarlık kişi başı ulusal gelir olduğu göz önünde bulundurulduğunda bugünkü durumda en makûs koşullarda bile üst gelir kümesinin subaylığı seçmesini sağlayacak bir neden yok. Zira onların zenginleşme oranı başka katmanlara nazaran daha yüksek. Münasebetiyle subay kaynağı olan toplumsal tabakanın – alt-orta küme değişmesini beklemiyorum” diyerek kelamlarını bitirdi.

SAVAŞÇI SUBAY GELENEĞİ SÜRÜYOR. TÜRK SUBAYI DAİMA EN ÖNDE
Bu ortada Türkmen’in editörlüğünü yaptığı kitabında bu bahisten bağımsız olarak değişik bir bilgi daha var.
Günümüzde terörle çaba operasyonlarında yüksek sayıda subay şehit verilmesinin de Türk subaylarının Kurtuluş Savaşı’ndaki üzere savaşçı niteliklerinin kaybolmadığını gösterdiğini belirterek buna dair şu dataları paylaştı:
“1984– 2012 ortasında 411 subay, 375 astsubay, 585 uzman jandarma/uzman erbaş ve 4.798 erbaş/er olmak üzere toplam 6.169 işçi şehit olmuş, 256 subay, 263 astsubay, 401 uzman jandarma/uzman erbaş, 3.088 erbaş/er olmak üzere toplam 4.008 işçi gazi olmuştur. Olağan koşullarda subay şehit sayısının çok daha düşük olması beklenirdi. Bu noktada subayların ön saflarda olmaları nedeniyle organize şiddeti yalnızca yönetmediği lakin birebir vakitte fiilen savaştığı ortaya çıkar. Birçok subay astlarını peşinden sürüklemek, kendisine emanet edilen Mehmetçiğin vicdani yükünü kaldırabilmek için standart subay rolünün dışına çıkabilmekte ve ateş çizgisinde bulunmaktan çekinmemektedir.”

Türkmen kelamlarını son olarak “Türk subayı dün olduğu üzere bugün de ülke savunması kelam konusu olduğunda en ön safta yer alarak en büyük sorumluluğu üstlenmekten çekinmemiştir. Yurt içinde ülke güvenliği, yurt dışında barışı koruma-kollama operasyonlarında sergilediği tavırla örnek olmaya devam etmektedir” diyerek tamamladı.

patronlardunyasi.com