ABD’de 60. başkanlık seçimleri, 5 Kasım’da düzenlenecek.
Aday adayları ortasında öne çıkan isimler mevcut Lider ve selefi Donald Trump.
Ön seçim süreci bugün Iowa eyaletinde başlarken, 2020’de olduğu üzere Demokrat Biden ile Cumhuriyetçi Trump’ın yine karşı karşıya gelmesi bekleniyor.
Başkanlık yarışının galibi, 20 Ocak 2025’te yemin ederek ABD’nin 47. lideri olacak.
5 Kasım’da başkanlık seçimleriyle birlikte yapılacak Kongre seçimlerinde ise 100 üyesi bulunan Senato’nun üçte biri ve 435 üyesi bulunan Temsilciler Meclisi’nin tamamı değişecek.
ABD’de başkanlık seçim takvimi
ABD’de 15 Ocak’ta Iowa’da başlayan ön seçim süreci, 8 Haziran’daki son ön seçimlerle tamamlanacak ve 50 eyalet ile bağlı bölgelerde halk hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Parti’nin aday adayları ortasından tercihini yapacak.
Bazı eyaletlerde hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Parti tıpkı gün ön seçim yaparken birtakım eyaletlerde ise iki parti farklı vakitlerde ön seçim düzenleyecek.
Ön seçimlerde birçok eyalette “primary” denen ve seçmenlerin klasik olarak sandığa gidip oy verdikleri sistem kullanılırken birtakım eyaletlerde ise parti toplantısı formatında yapılan ve “caucus” denilen sistem tercih ediliyor.
Ön seçim tarihleri
ABD’de başkanlık seçimleri klâsik olarak Iowa’da başlarken 23 Ocak’ta New Hampshire, 3 Şubat’ta Güney Carolina, 6 Şubat’ta Nevada, 24 Şubat’ta Güney Carolina, 27 Şubat’ta Michigan, 2 Mart’ta Idaho ile Missouri, 3 Mart’ta başşehir Washington DC (Cumhuriyetçiler), 4 Mart’ta ise Kuzey Dakota’daki seçmenler, kendi partilerinin ön seçimlerinde oy kullanacak.
Başkanlık yarışının en kritik günlerinden biri kabul edilen ve çok sayıda eyalette ön seçimlerin yapıldığı “Süper Salı” olan 5 Mart’ta Alabama, Alaska, Amerikan Samoası, Arkansas, California, Colorado, Iowa, Maine, Massachusetts, Minnesota, Kuzey Carolina, Oklahoma, Tennessee, Texas, Utah, Vermont ve Virginia’da ön seçimler gerçekleştirilecek.
16 eyalette seçmenlerin aday adayları ortasından tercihlerini yapacağı Üstün Salı’da çıkarlı çıkan adayların yarışta rakiplerinin önüne geçme ihtimali kıymetli ölçüde artıyor.
Ön seçim süreci 12 Mart’ta Georgia, Hawaii, Mississippi, Washington ve Kuzey Mariana Adaları, 16 Mart’ta Guam, 19 Mart’ta ise kritik eyaletlerden Arizona, Florida, Illinois, Kansas ve Ohio’daki seçimlerle devam edecek.
23 Mart’taki Louisiana ve Missouri’deki ön seçimleri 30 Mart’taki Kuzey Dakota ön seçimleri izleyecek.
Connecticut, Delaware, New York, Rhode Island ve Wisconsin eyaletlerindeki ön seçimler 2 Nisan’da gerçekleştirilecek, 6 Nisan’da da Alaska, Hawaii ve Kuzey Dakota’daki seçmenler tercihlerini yapacak.
Demokratlar Wyoming’da 13 Nisan’da, Cumhuriyetçiler ise 18 Nisan’da ön seçimlerini yapacak, 21 Nisan’da Puerto Rico’da Cumhuriyetçiler, 28 Nisan’da da Cumhuriyetçiler oylarını kullanacak. 23 Nisan’da ise kritik eyaletlerden Pennsylvania’da ön seçimler gerçekleştirilecek.
Mayıs ayının 7’sinde Indiana, 14’ünde Maryland, Nebraska ve Batı Virginia, 21’inde ise Kentucky ve Oregon’da ön seçimler düzenlenecek.
4 Haziran’da Montana, New Jersey, New Mexico, Güney Dakota ve başşehir Washington DC’deki (Demokratlar) seçmenler, aday adayları ortasından tercih yapacak.
ABD’de ön seçim süreci, 8 Haziran’daki Guam ve Virgin Adaları’nda yapılacak ön seçimlerle son bulacak.
Parti kongreleri temmuz ve ağustosta
Haziranda tamamlanacak ön seçim sürecinde her eyaletten belirlenen parti delegeleri, parti kongrelerinde aday adaylarına oy vererek kelam konusu ismin o partinin resmi adayı olmasını sağlıyor.
Bu yıl Cumhuriyetçi Parti, 15-18 Temmuz’da Milwaukee’de düzenleyeceği parti kongresi ile lider adayını resmen belirleyecek, Demokrat Parti ise 19-22 Ağustos’ta Illinois’deki parti kongresinde kendi lider adayını açıklayacak.
Demokratların lider adayı ile Cumhuriyetçilerin lider adayını karşı karşıya getirecek canlı televizyon yayınları ise 16 Eylül, 1 Ekim ve 9 Ekim tarihlerinde yapılacak.
“Seçiciler Kurulu” sistemi
Amerikan seçim sistemi, en fazla oyu alan adayın değil daha fazla delegeye ulaşan adayın başkanlık koltuğuna oturduğu yapıya dayanıyor.
ABD’de “Seçiciler Kurulu” (Electoral College) ismi verilen ve ülkenin anayasasında yer alan bu sistemde her eyalete farklı tartılarla dağıtılmış toplam 538 delege bulunuyor ve bu sayının yarıdan 1 fazlasına yani 270 delegeye ulaşan aday, lider olmaya hak kazanıyor.
Bu sistemde seçmenler, esasen direkt lider adayına değil eyaletin Seçiciler Heyeti üyelerine oy veriyor. Bu üyelerin misyonu, ABD’nin lideri ve lider yardımcısını seçmek oluyor.
Kurul, her 4 yılda bir seçimlerden birkaç hafta sonra toplanarak bu vazifesini yerine getiriyor. Bu yılki başkanlık seçimlerinin akabinde şekillenecek Seçiciler Heyeti, 17 Aralık’ta başşehir Washington’da bir ortaya gelerek lider ve lider yardımcısını resmen belirleyecek.
En çok üye Kaliforniya’da
ABD’de her eyaletin Seçiciler Konseyinde kaç delegenin olacağı ise eyaletin nüfusuna nazaran belirleniyor. Her eyalet, Kongresinin iki kanadı Senato (100) ve Temsilciler Meclisindeki (435) toplam üye sayısı kadar delegeye sahip oluyor. Ayrıyeten Kongre’de temsilcisi olmayan başşehir Washington’ın da Seçiciler Heyetinde 3 üyesi bulunuyor.
Örneğin Kaliforniya, 54 delege ile Seçiciler Şurasında en çok üyesi bulunan eyalet olarak öne çıkarken Teksas’ın 40, Florida’nın 30, New York’un 28, Illinois ve Pennsylvania’nın 19’ar delegesi yer alıyor.
2020’deki genel oy sayımına nazaran tekrar dağıtılan delege sayılarının, bir evvelki delege dağılımına kıyasla Cumhuriyetçilerin 3 delege daha fazla kazanmasına imkan vereceği öngörülüyor.
Eyaletlerin birçoğunda o eyalette çoğunluğu kazanan aday, bu eyaletteki tüm delegelerin oyunu almaya hak kazanıyor. Örneğin, Texas eyaletinde bir aday, oyların yüzde 50,1’ini bile alsa 40 delegenin tamamına sahip oluyor.
Seçimin mukadderatını salıncak eyaletler belirliyor
Ülkede birçok eyalet, klâsik olarak Cumhuriyetçi ya da Demokrat çoğunlukta ve bu eyaletlerde adaylara kesin gözüyle bakıyor lakin farklı seçimlerde farklı parti adaylarına yönelen eyaletlere “kararsız eyaletler” ya da “salıncak eyaletler” deniliyor ve esasen seçimin bahtını bu eyaletler belirliyor.
2024 seçimleri için Kuzey Carolina, Georgia, Pennsylvania, Wisconsin, Arizona ve Michigan’ın kararsız eyaletler olarak seçimin yazgısını belirlemede değerli rol oynayacağı iddia ediliyor.
Öte yandan bilhassa Michigan’da ağırlaşan Müslüman Amerikalı nüfusun, Gazze’deki tavrı hasebiyle Biden’a oy vermeyebileceği, bunun da kritik eyaletteki seçim sonucunu etkileyeceği yorumları yapılıyor.
Demokrat Parti ile Cumhuriyetçi Partide aday adayları
2020’deki seçimlerde Trump’a üstünlük sağlayarak ABD Lideri olan Joe Biden, Demokratların parti kongresi ağustosta yapılacak olsa da partinin kesin adayı pozisyonunda. 81 yaşında ülke tarihinin en yaşlı lideri olarak yarışa girecek Biden, 25 Nisan 2023’te tekrar lider seçilmek istediğini resmen açıklamıştı.
Herhangi bir talihleri bulunmasa da Demokrat Partide yarışan giren öteki iki aday adayı ise Minnesota Vekili Dean Phillips ile muharrir Marianne Williamson.
Diğer yandan 2016-2020 yıllarında ülkede başkanlık koltuğunda oturan 77 yaşındaki Trump ise Cumhuriyetçilerin açık orta en güçlü adayı durumunda.
Trump’ın yanı sıra Cumhuriyetçi Partide ismi öne çıkan öbür adaylar, ABD’nin eski BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, Florida Valisi Ron DeSantis, yatırımcı Vivek Ramaswamy, eski Arkansas Valisi Asa Hutchinson biçiminde sıralanıyor.
Trump, ülke geneli Cumhuriyetçi seçmen anketlerinde yüzde 60’ların üzerinde dayanağa sahipken en yakın rakibi Haley’in oy oranları yüzde 11’ler seviyesinde seyrediyor.
Diğer yandan, ülke genelinde yapılan anketlerin ortalamalarına nazaran olası eşleşmede Trump yüzde 46, Biden ise yüzde 44,8 seviyesinde oy alıyor.
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
