Bir yıl daha bitti. Berbat bir yıldı 2023 sahiden. Yenisinden umutlu olmak alışkanlık haline geldiğinden, nasıl olacağının işaretleri görülse de umut işte, düzgün olsun dileniyor yeniden de. Olsun bakalım.
Yüzlerce yıl öncesinin toplumlarına mensup olsaydık, yeni gelen yılın yeterli olması için yapacaklarımız son derece kolaydı aslında. Bir kurbağayı saksıya gömmek memnun bir yeni yıl, âlâ bir hasat garantisi demekti. İşin uzmanları 4 bin yıllık bir geçmişi olduğunu söyler şu yılbaşı dileklerinin. Demek ki insanlık bıkmamış dilekte bulunmaktan.
Bu yeni yıl iletisini ya da dileğini Babilliler sarmıştır derler başımıza. O vakitler yıl, yeni eserlerin ekildiği Mart ayının ortalarında başlardı. Bu Mart’ta başlama geleneğini Romalılar da sürdürmüştür. Hatta birtakım Akdeniz topluluklarında bugün hala sürer bu adet. Melbourne Üniversitesi’nde Roma şarapları ile yağları konusunda uzman olan tarihçi Tamara Lewit’in yazısında rastladım. Romalılar Yeni Yıl’da bizim ‘yemin’ dediğimiz ya da ‘yemin’ olarak çeviri edebileceğimiz şeyleri yaparlarmış diyor Lewit. “O vakitler geleceğe bakış, bizim sahip olabileceğimiz tipten bilimsel temelli bir bakış değildi” diyor profesör.
Peki nasıldı o halde? Dr. Lewit’e nazaran, bu yeni yıl yeminleri uygun bir yıl, yeterli bir hasat karşılığında rableri şad etmek için verilen sözlermiş aslında. Biz bugün yapacaklarımıza ait olanlar dışında rastgele bir mevzuda kelam vermiyoruz kimseye, malum. Diliyoruz yalnızca. Zira kelam vermek, verenin de bir şeyler yapmasını gerektirir. Dilek o denli değil, daha kolay her manada. Her neye inanıyorsan ona havale ediyorsun işi.
“Abrakadabra” üzere büyüler sıhhat getirmesi için yapılırmış Romalılar vaktinde. Ekinleri hastalıklardan ya da makus hava şartlarından korumak isteyen çiftçiler tarladaki bir çömleğin içine bir kurbağa gömerlermiş. Girişte kelamını etmiştim. Karı – kocaların ikram alışverişinde bulunmalarına yasal olarak müsaade verilirmiş o vakitler. Bunun yılın yasaklar olmayan tek periyodu olduğunu söylerler. Bugün alışveriş yapmak için kimse kimseden müsaade almıyor ancak alışveriş çılgınlığı tekrar var. Demek ki yeni yıl epey önemsenen, daha hoşgörülü olmayı gerektiren bir olguymuş o vakitler. O kadar hoşgörülüymüş ki toplum, gebe bayanlar tanrıça Juno’nun tapınaklarını ziyaret ederken saçlarını açarlarmış.
Yılda bir sefer de olsa bir dönüm noktasıdır elbette yaşadığımız. Bu türlü olduğu içindir ki, tarih boyunca düşünürler, muharrirler, değerli figürler hoş laflar etmişler. Yeni yılda yaşanacak her ruh halini betimleyen tabirler bunlar. Natürel ki yaşanmışlıklardan süzülüp gelmişliklerden devşirilmiş hepsi. Yeni yıla hala bir şeyler yapamadığınız hissiyle giriyorsanız, “Olmuş olabileceğiniz şey olmak için asla geç değildir” deyişini anımsayın George Eliot’un, herhalde kendi hayatından yola çıkarak söylemiştir bunları.
İnsanız, her geçen yılla ömür süremizin kısaldığının farkında olmak duygulandırıyor. Bu anlarda Hal Borland’ın “Yıl sonu ne bir son ne de bir başlangıçtır, devam etmektir” deyişini anımsamak âlâ olur. Ayrıyeten yeniye ahenk sağlamalı. “Çünkü geçen yılın sözcükleri geçen yılın lisanına aittir, gelecek yılın sözcükleri öteki bir sesi bekler” diyor T.S. Eliot.
Bir yılı geride bıraktık nihayet. Bugün 2024’ün birinci yılı. Ben de hepiniz için Benjamin Franklin’in şu dileğini tekrarlıyorum: ”Kötü alışkanlıklarınızla savaş halinde, komşularınızla barış içinde olun, her yeni yıl sizi daha düzgün bir insan olarak bulsun”
