Ali Kemal ERDEM
Son yıllarda kışın gelmesiyle birlikte değişmeyen bir tartışma konusu var.
Tartışmanın nedeni de saatlerin geçmişte olduğu üzere “Kış saati” uygulaması kapsamında bir saat geri alınmaması nedeniyle sabah saatlerinde işe yahut okula gitmek için kalkanların karanlıkta uyanması ve tekrar gün ışımadan yollara düşmek zorunda kalmaları.
Tabii ki bu durum en çok da öğrencileri, ailelerini ve bayanları huzursuz ediyor.
TEPKİLER SÜRÜYOR FAKAT İKTİDAR DÜZENLEMEDE KARARLI
Kışın soğuk ve karanlık saatlerinde sokakta olmanın birçok insan açısından huzursuz edici olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Tekrar kış saati uygulamasına dönülmesi konusu pek çok kereler gündeme geldiği hatta muhalefetin seçim vaatleri ortasına girdiği halde iktidar bu hususta geri adım atmadı.
Son olarak Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, evvelki gün TBMM Genel Kurulu’nda 2024 bütçe görüşmelerinde milletvekillerinin bu bahse dair sorusunu da cevaplandırdı
Bayraktar, iptali için TBMM’ye kanun teklifi verilen yaz saati uygulamasının devam edeceğini söyleyerek, daha yararlı olduğunu tez etti ve kış saatine geçilmeyeceğini belirtti.
Peki tartışma konusu olan bu süreç nasıl başladı?
7 Eylül 2016 günü alınan bir karar ile Türkiye’de 1972 yılından beri uygulanan yaz ve kış saatleri uygulaması iptal edilerek kalıcı olarak yaz saati uygulamasına geçildi.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran; gün ışığından daha fazla yararlanmak ve güç tasarrufu sağlamak hedefiyle 26 Mart 2016 tarihinden itibaren bütün yurtta saatlerin bir saat ileri alınması halinde başlayan yaz saati uygulamasının her yıl, yıl uzunluğu sürdürülmesi kararlaştırılırken, “30 Ekim 2016 Pazar günü saat 04.00’ten itibaren bir saat geri alınması” ibaresi de yürürlükten kaldırıldı.
İLK GÜNDEN İTİBAREN TARTIŞILDI
Uygulama birinci andan itibaren tartışma yarattı. Reaksiyonların en büyük nedeni ise üstte da bahsettiğimiz üzere kış aylarında neredeyse sabah 08.00’a kadar havanın karanlık olması sebebiyle öğrencilerin ve öbür çalışanların hava aydınlanmadan sokaklara düşmek zorunda kalması ve bunun yarattığı güvenlik tasaları.
Değişiklik birtakımı kent efsanesini de andıran savları da beraberinde getirdi.
Düzenlemenin ideolojik nedenlerle örneğin Türkiye’nin başka İslam ülkeleriyle saat farkını azaltmak emeliyle çıkarıldığını öne sürenler dahi oldu.
TASARRUF EMELİYLE BAŞLANDI LAKİN ZIDDI OLDU İDDİASI
Ancak düzenlemeyi hayata geçiren hükümetin ise en büyük münasebeti bu yolla işyerlerinin hava kararmadan paydos edecekleri için bunun güç tasarrufu sağlayacağını tez etmesiydi.
Bu münasebete baştan beri karşı çıkan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) ise sonraki yıllarda hazırladıkları raporlarda erken kalkan insanların birinci işinin konuttaki bütün ışıkları açmak olduğunu, bu nedenle değişikliğin tasarruf ettirmek bir yana tüketimi artırdığını öne sürdü.
Örneğin değişikliğin hayata geçmesinden bir yıl sonra EMO’dan tarafından yapılan açıklamada Kasım ayı tüketiminin bir evvelki yılın (2016) tıpkı ayına nazaran yüzde 6,5 seviyesinde rekor artış gösterdiği ve 22,7 milyar kilowatt saat ile en yüksek seviyeye ulaştığı tez edildi.
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ise o günlerde EMO’dan farklı olarak 1.95 oranında tasarruf sağlandığını tez etmişti.
“DEĞİŞİKLİK İÇİN KAMUOYU İLE PAYLAŞILMAYAN BİR İTÜ RAPORU REFERANS ALINDI”
EMO’nun düzenlemeye dair reaksiyonu günümüzde de sürüyor.
PD’ye konuşan EMO Genel Lideri Becerikli Ulutaş, hükümetin 2016’da uygulamaya koyduğu değişikliğin kamuoyu ile paylaşılmayan ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ne (İTÜ) ilişkin olduğu öne sürülen bir raporu referans alarak başladığını belirtti.
Uzman Ulutaş / EMO Başkanı
TÜM TÜRKİYE IĞDIR’IN SAATİNE NAZARAN AYARLANDI
Sabit saat uygulamasının dünyada da tartışıldığını söyleyen Ulutaş, “Kimi ülkeler yaz kış saatinden bekledikleri tasarrufu alamadıklarından vazgeçiyorlar. Fakat Türkiye açısından ıstırap yanlış bir saat diliminin seçilmesi. Türkiye’nin en doğusundaki Iğdır’ın doğal saati baz alınarak bütün Türkiye’nin saati buna nazaran ayarlandı” dedi.
Uygulamanın birinci yılı olan 2017 yılındaki raporda da değişiklik ile tasarruf sağlanamadığını bilgilerle ortaya koyduklarını söyleyen Ulutaş, “Tasarruf sağlandığını sav eden hesaplamaları paylaşmadıkları ve orjinal raporu göstermedikleri halde neye nazaran tasarruf yapıldığını da söylemiyorlar. Münasebetiyle güç tasarrufu sağlandığı savı gerçek değil” argümanında bulundu.
PSİKOLOJİK, TOPLUMSAL SONUÇLARI OLDU
Ulutaş, Türkiye’nin en doğusundaki saati baz almanın ruhsal ve toplumsal sonuçlarının da olduğunu öne süren Ulutaş, “Çocuklar karanlıkta uyanıp, karanlıkta yola çıkıyor. Ülkedeki endüstrinin büyük bir kısmı da batı vilayetlerinde olduğundan çalışanların çoğunluğu da karanlıkta uyanıyor” dedi.
“SABİT KALACAKSA TÜRKİYE’YE UYGUN BİR SAAT SEÇİLMELİ”
İla ki yaz – kış saati uygulamasına geri dönülsün demediklerini söyleyen Ulutaş, “Sabit saatte kalınacaksa da Türkiye için daha uygun bir saat seçilmeli. Türkiye’nin en doğusundaki Iğdır’ın doğal saatini ülke için sabit saat kılmak kamu faydası taşımıyor” diyerek kelamlarını bitirdi.
“BU HAYALET RAPORUN VARLIĞI BİLE TARTIŞMALI”
Enerji analisti gazeteci Özgür Gürbüz ise 7 Eylül 2016’da Resmi Gazete’de yayımlanan kararda yalnızca, “Gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla” yazdığını lakin daha sonra itirazlar artınca elektrik tasarrufu yapılacağı münasebetinin ortaya atıldığını söyleyerek, tezlerini şöyle sürdürdü:
“Hatta bu hususta bir rapor hazırlandığı da söylendi lakin bu raporu hükümet hiç paylaşmadı. Bu hayalet raporun varlığı bile tartışmalı, rapor somut bilgiler içerse aslında kamuoyuna iletilirdi. Birebir biçimde, bu uygulamanın yararlarına dair de somut bir bilgi yok elimizde. Hesaplamak da çok sıkıntı zira elektrik tüketimini artıran yahut azaltan tek etken güne hangi saatte başladığınız değil. Türkiye’nin yıllık elektrik tüketim sayılarına bakarak bir yorum yapamazsınız. Ben uygulama başladıktan çabucak sonraki bilgileri karşılaştırmıştım. Kış saatine geçilmediği haftanın iki günüyle, evvelki haftanın iki gününü karşılaştırdığımda, hem sabah 8 hem de akşam 17 saatlerinde daha fazla elektrik tüketimi olduğunu gördüm.”
Özgür Gürbüz – Güç analisti
“UYGULAMAYA SON VERMEK GEREKİR”
Yapılan uygulamanın insanın tabiatına da muhalif olduğunu öne süren Gürbüz, “Elektrik tüketimi sayıları hükümetin sav ettiği üzere bile olsa; insan sıhhati, memnunluğu ve güvenliği için yaz saatinin daima uygulanmasına son vermek gerekir” dedi.
11 KİŞİLİK TAKIMIN İKİ YILLIK ÇALIŞMASININ ESERİ DENMİŞTİ
Her iki uzmanın da işaret ettiği üzere değişiklik yapılırken referans alındığı söylenilen İstanbul Teknik Üniversitesi’nin (İTÜ) hazırladığı ve iktidar sunulduğu öne sürülen resmi bilimsel rapor bugüne kadar kamuoyuyla paylaşılmadı.
Ancak çalışmanın hazırlanmasında yer aldığı belirtilen uzmanların vakit zaman açıklamaları oldu.
Örneğin değişikliğin hayata geçmesinden iki gün sonra 9 Eylül 2016 günü İTÜ’ye ilişkin itiyesilkampus isimli sitede uygulamanın değiştirilmesi sürecinde yer alan grubun görüşlerine yer verildi.
Sitede çıkan yazıda değişikliğin güç tüketimi, ekonomik göstergeler, ruhsal ve sosyolojik açıdan yapılan değerlendirmeler ışığında iki yıl süren 11 kişilik bir takımın kapsamlı bir çalışmasının sonucu olduğu belirtildi.
Yazıda proje sürecinde kıymetli katkıları olduğu belirtilen periyodun Meteoroloji Mühendisliği Kısmı Kısım Lideri ve “Yaz Saati Uygulaması (YSU) Güneş Işınımı, Güneşlenme Müddeti ve Elektrik Tüketim Bilgilerine Bağlı Olarak Tahlili ve Modellemesi” projesinin yürütücüsü Prof. Dr. Ahmet Duran Şahin ve projede yer alan İTÜ Ruhsal Müşavere ve Rehberlik Merkezi Koordinatörü Psikolog Cem Demirbaş’ın da görüşlerine de yer verildi.
Prof. Dr. Ahmet Duran Şahin
“BAKAN BERAT ALBAYRAK’IN İLGİSİ ÇALIŞMALARDA TESİRLİ OLDU”
Prof. Dr. Ahmet Duran Şahin, yazıda yaz saati uygulamasının standartlaşabilmesi için başlayan araştırmaların derinleşmesiyle birlikte, tam 1 milyar bilginin kullanıldığı geniş çaplı araştırmaların sonunda bu değişikliğin hayata geçirildiğini, dataya dayalı ve bilimsel usullerin kullanıldığını çalışmaların hızlanmasında periyodun Güç Bakanı Berat Albayrak’ın misyona gelir gelmez mevzuya gösterdiği ağır ilgi de hayli tesirli olduğunu söyledi.
Eski Güç Bakanı Berat Albayrak
SANAYİ BÖLGELERİNDEKİ TÜKETİM ÖRNEK GÖSTERİLDİ
Yazıda Şahin, Türkiye’nin en doğusu ile en batısı ortasında 1 saat 16 dakikalık bir vakit farkı var. Yaptığımız çalışmalarda elbette bunu da dikkate alındığını söylüyor ve “Sürekli yaz saati uygulamasıyla ekonomik ve dış ilgiler açısından neler değişecek?” sorusuna şöyle karşılık veriyordu.
“Ülkemizde sanayi ve yerleşimin en ağır olduğu batı bölgelerimizde güç tüketimi daha fazla olduğundan, ulusal çapta yapılacak bir güç planlamasının da buna nazaran yapılması gerekiyor. Araştırma takımının yaptığı çalışmalar sonunda elde edilen bulgulara bakıldığında, kış saati uygulamasının tasarruftan çok tüketim getirdiği de net bir biçimde ortaya kondu. Elektrik fiyatının en yüksek olduğu saatler olan 17:00-22:00 ortasında tüketimin artmasına yol açan kış saati uygulamasının kaldırılmasıyla, meskenlerdeki tüketiciler ve sanayi tesisleri de daha avantajlı olacak.”
Şahin araştırmaları kapsamında 08:00-17:00, 08:30-17:30 ve 09:00-18:00 olmak üzere üç farklı mesai aralığı üzerinden, güç tüketimi istatistikleri incelendiğini, “Böylece proje sonucunda; 2010-2016 yılları ortasını kapsayan 6 yıllık müddette kış saati uygulaması nedeniyle yaşanan ek elektrik tüketimleri karşılaştırıldığında, kış saati uygulamasının geçerli olduğu aylar bazında yıllık yaklaşık %8.58, toplam elektrik bazında ise %3.62 oranında kıymetli bir tasarruf yapılacak” demişti.
RAPOR MEÇHULLÜĞÜ SÜRÜYOR
Şahin ve periyodun İTÜ Rektörü Mehmet Karaca da katıldıkları televizyon yayınında yeni uygulamanın yararlarını anlatmıştı.
Ancak Ulutaş ve Gürbüz’ün de dediği üzere İTÜ yetkilileri her ne kadar bulundukları ortamlarda yeni düzenlemenin yararlarını anlatsa bile iktidara emsal kaynağı olan rapor bugüne kadar kamuoyuyla paylaşılamadı.
patronlardunyasi.com
