Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Lideri Şi Jinping’in Salı günü gerçekleştirdiği Vietnam ziyareti bir çok açıdan oldukça değer taşıyor. Üç ay evvel ABD Lideri Joe Biden Vietnam’ı ziyaret etmiş, iki ülkenin alakaları Kapsamlı Stratejik İştirak düzeyine yükselmişti. Japonya’nın da daha bir ay evvel Vietnam ile bağını birebir düzeye getirdiğini anımsayalım.
Böylesi bir siyasi ortamda Şi’nin Vietnam ziyareti bölgede ABD tesirine karşı bir hal olarak değerlendirilmeli öncelikle. Vietnam’a son ziyaretini 2017 yılında Asya-Pasifik Ekonomik Zirvesi’ne gelerek gerçekleştirmişti Çin Devlet Lideri. Yani sekiz yıl onra gitmiş oldu Vietnam’a.
Vietnam Rusya’yla, Hindistan’la, Güney Kore’yle de âlâ ilgiler içinde, Çin’le olduğu üzere. ABD, Japonya, Hindistan ile Avustralya da Vietnam için ekonomik açıdan kıymetli ülkeler. Bu ülkelerle Vietnam ortasında ikili ticaret daima gelişiyor. Örneğin 2022 yılında ABD’nin Vietnam ile toplam mal ticaretinin 138 milyar ABD doları pahasında olduğu varsayım ediliyor. Japonya ile ikili ticaret 50 milyar dolara ulaştı. 2022 yılında Hindistan ile ikili ticaret 14,14 milyar ABD dolarını buldu. Tıpkı yıl Avustralya’nın Vietnam ile toplam ticareti 25,7 milyar dolar olarak gerçekleşti.
BAMBU DİPLOMASİSİ
Kolayca anlaşılabileceği üzere Vietnam dış siyaseti, tüm güçlerle münasebetlerin sürdürülmesi aslına dayanıyor, Bambu Diplomasisi deniyor buna. ABD ile Çin ortasındaki rekabetten uzak kalmak istiyor, bunun yerine çok kutuplu bir global sistemden yana. Tahminen de bu türlü olduğu için hem bölgesel hem de global olarak değeri oldukça artmış durumda. Koyduğu maksatlara ulaşmak için “daha fazla dost, daha az düşman” prensibinin yanı sıra dış ilgilerin çok taraflı hale getirilmesi siyasetini uyguluyor uzun vakittir.
Bu çerçevede Çin’le alakaları de, rekabet de içerse güzel sayılır. İki ülke ortasındaki ikili ticaret 200 milyar doları aşmış bulunuyor. Çin, Vietnam’ın en büyük ticaret ortaklarından biriyken Vietnam da Çin’in ASEAN’daki en büyük ticaret ortağı, tıpkı vakitte global olarak dördüncü en büyük ticaret ortağıdır. Vietnam, hammadde ile orta mal ithalatında Çin’e bağımlı. Batı ile Çin ortasında kritik bir ilişki vazifesi de görüyor. Lakin iki ülke ortasında uzun vakittir hem Paracel hem de Spratly Adaları üzerinde çözülmesi epey güç bir uyuşmazlık var. Deniz alanları argümanları mevcut karşılıklı olarak.
ÇOK SAYIDA MUAHEDE İMZAADI
Şi ziyareti sırasında iki ülke ortasındaki münasebetlerin geliştirilmesi için 6 teklifte bulundu. Bunlar politik, güvenlik, pratik iş birliği, uluslararası/bölgesel problemler ile denizcilik alanlarıyla ilgili. Ülkesinin “dışlayıcı kümeleşmelerin, blok siyasetinin modülü olmadığını” vurgulayan Şi’nin “Çin, Vietnam ile çok taraflı iş birliğini güçlendirmeye, çok taraflılığı savunmaya ve milletlerarası sorunlarda gelişmekte olan ülkelerin sesini ve tesirini birlikte yükseltmek için çalışmaya hazırdır” kelamları son derece değerli.
Yaklaşım bu türlü olunca da Çin ile Vietnam ortasında 36 mutabakat imzalanması çok doğal. İki ülke ticaret ile yatırımı arttırmak için tarım, altyapı, güç, dijital iktisat, yeşil kalkınmaya odaklanan bir bölge kurma konusunda da anlaştı. Tonkin Körfezi’nde adalarda ortak devriye için iki muahede imzalandı. İki ülke ortasındaki ticareti arttıracak hudut ötesi demiryolu çizgisinin geliştirilmesine yönelik bir mutabakat da var.
Şi’nin Çin Komünist Partisi ile Vietnam Komünist Partisi’ni “dünyanın iktidardaki en büyük iki komünist partisi” olarak tanımlaması Küba’nın yönetici partisini atlaması hariç elbette çok hakikat.
MARKSİZME BAĞLILIK VURGUSU
Şi’nin her iki siyasi partinin de Marksizm’e bağlı kaldığını söylemesi de doğrusu çok dikkat cazibeli. İki parti ulusal şartlara mahsus sosyalizm inşasına öncülük ediyor Şi’ye nazaran. Bence ziyaretin maksadını en güzel tabir eden kelamları şuydu Şi’nin: “Taraflar Çin-Vietnam bağlantısının özel stratejik ehemmiyetini kavramalıdır. Dünyadaki sosyalist güçlerin güçlenmesi perspektifinden Çin-Vietnam ortak geleceğinin inşasında ilerleme sağlamalı, istikrarlı ve uzun erimli sosyalist inşalar garanti altına almalıdır”.
Vietnam’ın Bambu Diplomasisi, kendi çıkarları açısından elbette uygun olabilir, lakin dünyanın kıymetli stratejik noktalarında gerileme yaşayan ABD’ye o bölgede rahat hareket imkanı sağlayabilir bir siyasettir bu. Çin işte bu nedenle Vietnam’a değer veriyor.
Bölge bir barış alanı olacaksa Vietnam’ın Çin’in korkularını giderecek adımlar atması ya da telaş yaratacak adımlar atmaması gerekecek. İki ülkenin geçmişte yaşadıkları son derece acı olaylar artık geride kaldı. İşbirliğinin gelişmesi için aslında bir mahzur yok. Bilakis, Şi Cinping’in 2021 yılında Vietnam Komünist Partisi’ne hitaben yazdığı mektupta iki ülkeyi birbirine dağların ve ırmakların bağladığını” belirttiğini unutmayalım.
Şi iki ülke ortasındaki “kardeşlikle yoldaşlığı gerçek bir hazine” olarak tanımlamıştı.
Kıymeti bilinmeli.
