Marmara Denizi Gemlik Körfezi’nde birincisi saat 10.42’de 5.1, ikincisi 10:45’te 4.5 büyüklüğünde iki zelzele meydana geldi. Zelzele, İstanbul dahil olmak üzere etraf vilayetlerde hissedildi. Sarsıntıdan saniyeler evvel kimi Android kullanıcılarına zelzele beklendiğine yönelik bildirimler gitti. Yıldız Teknik Üniversitesi Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Serbes, telefonlara gelen bu bildirimlerin gerçek bir zelzele varsayımı olmadığını, bildirimler telefona geldiği sırada aslında zelzelenin gerçeklemiş olduğunu belirtti.
BİLDİRİMLER NASIL OLUŞUYOR?
Deprem öncesi gelen bildirimlerin sismik dalgaların algılanmasıyla oluştuğunu kaydeden Prof. Dr. Ahmet Serbes, “Google kimi telefonlara 7 ile 20 saniye öncesinden zelzele olabileceği bilgisini gönderdi. Bir sarsıntı sırasında sarsıntının merkez üssünden çeşitli cinste sismik dalgalar yayılıyor. Temel olarak iki tip dalga var. P dalgası ve S dalgası. P dalgası cisim dalgası, S dalgası yüzey dalgası. P dalgaları çok süratli yayılıyor lakin biz beşerler olarak bunu algılayamıyoruz; zira yıkıcı değil. S dalgaları ise çok daha yavaş yayılıyor ve daha yıkıcı bir tesire sahip. P dalgaları S dalgalarından yaklaşık 1.7 ile 1.8 kat daha süratli yayılıyor. Günümüzde akıllı telefonların her birinin içerisinde ivme ölçerler var. İvme ölçerler hareketi, ivmeyi, titreşimleri ve titreşimlerin suratını ölçebilen sensörler. Google android telefonlara gönderdiği zelzele ihtar sisteminde cep telefonlarının içerisindeki ivme ölçerleri kullanarak P dalgalarını daha S dalgaları bize ulaşmadan evvel algılayabiliyor. Telefon zelzele olabileceğini düşündüğü rastgele bir P dalgası geldiğinde, rastgele bir titreşim algıladığında Google bunu zelzele algılama sunucusuna gönderiyor. Etraftaki birçok telefondan da emsal sinyaller Google zelzele sunucusunda birleştiriliyor. Birleştirildikten sonra birleştirilen bilgilerden zelzelenin merkez üssü ve şiddeti kestiriliyor. Akabinde yıkıcı tesiri olan, daha güçlü hissedilen S dalgası bize ulaşmadan evvel kullanıcılara bildirim gönderiliyor. İki cins bildirim var; küçük zelzeleler için ‘Farkında Ol’ uyarısı, büyük zelzeleler için ise ‘Önlem Al’ uyarısı. Telefonumuz rahatsız etme modunda olsa bile bir sarsıntı olduğunda tedbir al bildirisi sesli ve görsel olarak kullanıcıyı uyarıyor esasen. Sarsıntının merkez üssüne bağlı olarak örneğin bu sarsıntıda Bursa’dakiler sarsıntıdan 7 saniye evvel bildirim alırken, İstanbul’dakiler 15-20 saniye evvel bildirim alıyorlar. Zira yıkıcı tesiri olan ve güçlü hissedilen S dalgaları Bursa’ya yaklaşık 6-7 saniyede ulaşırken, İstanbul’a 15-20 saniye sonra ulaştı. Merkez üssünden uzaklaştıkça tedbir almak için daha fazla vaktimiz oluyor” dedi.
20’DEN FAZLA ÜLKEDE KULLANILIYOR
Prof. Dr. Serbes, “Bu sistem şu anda Yunanistan, Yeni Zelanda, Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Filipinler, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistan dahil 20’den fazla ülkede kullanılıyor. Google bunu kullanıma açtı, daha fazla bölgeye de kullanım alanı gelecekte açacağını söylüyor. Bu uygulama birinci olarak Kaliforniya’da, zelzelelerin çok sık gerçekleştiği bölgede gerçek sismograflarla denendi. Daha sonra Google bunu telefonların içerisindeki ivme ölçerleri sismograf olarak kullanabileceği bir sisteme hakikat genişletti. Birinci evvel Amerika’da kullanıma açıldı. Bu uygulama bir sarsıntı kestirimi değil. Aslında sarsıntı gerçekleşmiş oluyor lakin zelzele gerçekleştikten sonra yıkıcı tesirlerinin bize ulaşması belirli bir süreyi bulduğu için sarsıntının bize ulaşmasından evvel bize bir ikaz gönderiyor. Şöyle düşünebiliriz; bir yıldırım düştüğünde biz onun imajını çabucak görüyoruz. Ama sesi bize çok daha sonra ulaşıyor. Emsal halde P dalgaları çok daha süratli ilerliyor, daha erken geliyor. S dalgaları ise çok daha sonra geliyor. P dalgaları ve S dalgaları ortasındaki vakit farkından faydalanarak erken ikaz gönderilmiş üzere oluyor. Aslında bu sırada zelzele gerçekleşti. Bize ulaşması 6-7 saniyeyi bulurken daha evvelden Google bize ihtar gönderiyor” sözlerini kullandı.
“SANİYELER ÇOK ÖNEMLİ”
Kahramanmaraş zelzelesini yaşayan Buğrahan Çevirici ise, “Şubat’ta gerçekleşen Kahramanmaraş zelzelesinde ben de depremzedeydim. Bu erken ihtar sistemlerinin gelmesi sahiden âlâ bir şey. Zira zelzele anında bilhassa birden fazla kişi hazırlıksız yakalandı. Kahramanmaraş zelzelesi de gece olmuştu, herkes hazırlıksız yakalandı, uyuyorlardı. Beşerler şok halindeydi. Herkes o an ne yapacağını bilemedi. Bir karışıklık vardı. Erken ikaz sistemlerinin gelmesi bu mevzuda çok uygun bir şey. Zira en azından bir 10-15 saniye erken haberi olsa insanın hazırlıklı olabilir. Hazırladığı bir planı, sarsıntı çantası varsa ona nazaran hareket edebilir. Evvelden haberimiz olduğu vakit her şey daha planlı olur. 15-20 saniye bile çok değerli bir şey” dedi.
