Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, kıdem tazminatının yıllar içinde nasıl eridiğini yazdı. Kıdem tazminatı 1975 yılından beri bir yıllık hizmet karşılığı 30 günlük fiyat olarak uygulanıyor. Fakat, fiyat ne olursa olsun kıdem tazminatı tavanını aşamıyor.
1975’te çıkartılan kanunla kıdem tazminatı tavanı minimum fiyatın 7,5 katı olarak belirlendi. Anayasa Mahkemesi, taban fiyatın 7,5 katı olan kıdem tazminatı tavanını 1979 yılında iptal etti. 12 Eylül idaresi, darbenin çabucak akabinde 17 Ekim 1980 tarihinde çıkardığı kanunla kıdem tazminatı tavanını yine minimum fiyatın 7,5 katı olarak belirledi fakat tavanı aşan kıdem tazminatı ödenmesini yasakladı. 1982 yılında çıkartılan kanunla ise kıdem tazminatı tavanı bugünkü halini aldı. En yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı emekli ikramiyesine endekslendi.
KIDEM TAZMİNATI NEDEN ERİDİ?
En yüksek devlet memurunun bir hizmet yılı için alacağı emekli ikramiyesi (diğer ismiyle kıdem tazminatı tavanı) her 6 ayda bir memur maaş katsayısında yapılan artışa nazaran belirleniyor. Lakin, emekli ikramiyesi hesabına en yüksek devlet memuruna yapılan tüm ödemeler yansıtılmıyor. Örneğin geçen yıl temmuz ayında memur maaşlarına 8.077 TL seyyanen artırım yapılırken, bu artırım ikramiye hesabına dahil edilmedi. Seyyanen artırım fiyatı ocak ayında 12.055 TL’ye yükseltildi. Seyyanen artırım ikramiye hesabına dahil edilmiş olsaydı emekçilerin kıdem tazminatı tavanı çok daha yüksek düzeyde olacaktı.
1982 yılında minimum fiyatın 7,5 katı olan kıdem tazminatı tavanı, en yüksek devlet memurunun emekli ikramiyesine eşitlenince 1983 yılında taban fiyatın 4.78 katına geriledi. Sonraki yıllarda memur maaş artışlarının taban fiyatın üzerinde seyretmesi nedeniyle tekrar yükseldi. 1992 yılının birinci yarısında minimum fiyatın 5.73, ikinci yarısında 4,08 katı oldu. 2004 yılında ise taban fiyatın 3.51 katına geriledi.
2015 yılına kadar olan devirde minimum fiyatın 3,0 ile 3,5 katı ortasında seyretti. 2016 yılından sonra ise her yıl daima gerileme yaşandı. 2023’ün birinci yarısında minimum fiyatın 2 katına gerileyen kıdem tazminatı tavanı, ikinci yarısında 1,75 kata geriledi. Bu yılın ocak – haziran periyodunda de minimum fiyatın 1,75 katı olarak devam edecek.
Asgari fiyatın 3 katı fiyatla çalışan personeller 2015 yılına kadar hak ettikleri tazminatın tamamını alabilir iken, bugün taban fiyatın 1,75 katını aşan fiyatları için tazminat alamaz hale geldiler
İŞÇİNİN KAYBI NE KADAR?
Brüt taban fiyat bu yıl 20.002,50 TL olarak uygulanıyor. Brüt fiyatı taban fiyatın 3 katı olan bir emekçi 60.007,50 TL alıyor. Kıdem tazminatı tavanı 1980’li yıllardan 2015 yılına kadar olan periyotta taban fiyatın 3 katının altına düşmedi. Şayet artık de kıdem tazminatı tavanı taban fiyatın 3 katı olsaydı bu personel 25 yıldır çalıştığı işyerinden emekli olduğunda 1 milyon 500 bin lira kıdem tazminatı alabilecekti.
Oysa, kıdem tazminatı tavanı bu yılın birinci yarısında 35.058,58 TL olarak belirlendiğinden, örneğimizdeki personel 25 yıllık çalışması karşılığında 1,5 milyon lira yerine 876 bin lira kıdem tazminatı alabilecek. Bu durumda 624 bin lira kaybı olacak.
Brüt fiyatı taban fiyatın 2 katı olan personel ise olağanda her bir yıl için 40.005 TL olmak üzere 25 yıl için 1 milyon lira kıdem tazminatı alabilecek iken onun tazminatı da 876 bin lirada kalacak. Bu emekçinin kaybı ise 124 bin lira olacak.
