Türkiye’nin birinci uzay misyonunda “Extremophyte” görevi
Türkiye, uzay keşfinde kıymetli bir adım atarak, birinci beşerli uzay misyonuna hazırlanıyor. İzmir’den Yaşar Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. İsmail Türkan liderliğindeki üç kişilik bir grup, “Extremophyte” isimli bitki deneyini tasarlayarak Türk Uzay Yolcusu Albay Alper Gezeravcı ile birlikte 13 deney ortasına girmeyi başardı.
Uzayda “Schrenkiella parvula”nın sıra dışı deneyi
Deney kapsamında, Türkiye’ye has Tuz Gölü etrafında yetişen ve yüksek tuzlu ortamlara güçlü olan “Schrenkiella parvula” bitkisi, mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluğa karşı gösterdiği toleransı uzayda sürdürebilir mi? Bu sorunun karşılığı, Türk bilim insanları tarafından Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirilecek deneyde bulunacak. Bu maksatla, bitkiye ilişkin örnekler uzaydan geri getirildikten sonra, birebir araştırma takımı tarafından üzerinde çeşitli moleküler çalışmalar yapılacak.
13 deneyden yalnızca biri…
Yaşar Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. İsmail Türkan, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday’dan oluşan takımın tasarladığı deney Türkiye’nin beşerli birinci uzay misyonunda yer alacak 13 deneyden biri olarak seçildi. Türk Astronot Alper Gezeravcı, TÜBİTAK Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve Türkiye Uzay Ajansı tarafından seçilen “Extremophyte” isimli deneyi “Türk Uzay Yolcusu ve Bilim Misyonu” kapsamında Memleketler arası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirecek. Deney kapsamında, Dünyada yalnızca Tuz Gölü’nün etrafında yayılış gösteren ve münasebetiyle çok yüksek tuzluluğa direnç gösterebilen, “Schrenkiella parvula” isimli endemik bitkinin mikro yerçekimi (çok zayıf yerçekimi) altında bu özelliğini sürdürüp sürdüremeyeceği araştırılacak.
Bitkinin özellikleri ve uzaydaki potansiyeli
Uzay ortamında bir ilk!
Türkan bu tıp bir etkileşimin birinci defa araştırılacak olmasının değerine dikkat çekerek, “Bitkinin bu özelliğinin öteki gezegenlerde kurulması planlanan üslerde, tuz ve metal içeriği yüksek regolitlerin (Ay ve Mars toprağı) uygunlaştırılması ve astronotların çeşitli atıklarının arıtılmasında kullanılabilme potansiyelinde olduğunu düşünüyoruz. ‘Schrenkiella parvula’, sodyum klorür dışında, Lityum ve Bor üzere elementlere de toleranslı olduğundan, uzayda ağır metal ve öbür çevresel gerilimlere karşı toleransın araştırılması bahislerinde ileride yapılacak deneylerde de kullanılabilir. Bu birinci bilim misyonu kapsamında ülkemize ilişkin, Dünya’da model olarak kabul görmüş endemik bir bitki tipi ile uzay ortamında birinci kere deney yapılacak olması çok kıymetli. Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıldönümü kapsamında birinci kere gerçekleşecek bu projede deneyimizin de yer alması gurur verici” dedi.
Deneyden beklenen sonuçlar
Deneyden beklenen sonuçlar şu formda özetlenebilir:
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin büyümesini ve gelişimini nasıl tesirler?
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin gerilim yansılarını nasıl tesirler?
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin biyokimyasal ve moleküler özelliklerini nasıl tesirler?
Bu sonuçlar, gelecekte Ay ve Mars üzere gezegenlerde kurulacak üslerde kullanılabilecek bitkisel sistemlerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.
